Jakie są przyczyny i objawy małpiej ospy? Czy małpia ospa występuje w Polsce? Czy są dostępne szczepionki? Czy małpia ospa jest podobna do ospy prawdziwej i ospy wietrznej? Jak ją leczyć? Sprawdź co warto wiedzieć o małpiej ospie!
Małpia ospa (MPOX, ang. monkeypox) to zoonotyczna choroba zakaźna.
Jest wywoływana przez wirusy małpiej ospy (MPXV, ang. human monkeypox virus), które należą do rodzaju Orthopoxvirus (ortopokswirusy), zaliczanego do podrodziny Chordopoxvirinae i rodziny Poxviridae.
Małpia ospa jest chorobą występującą u zwierząt, jednak w ostatnich dekadach odnotowywanych jest coraz więcej przypadków wśród ludzi, co stanowi poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie.
Do tej pory większość przypadków choroby u ludzi była obserwowana w zachodniej części Afryki oraz w basenie rzeki Kongo, jednak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization) ostrzega przed możliwością rozprzestrzenienia się wirusa na nowe obszary, na których mogą pojawiać się epidemie.
Wirus małpiej ospy (MPXV, ang. monkeypox virus) ma wielkość od 200 do 250 nanometrów, natomiast jego materiał genetyczny stanowi dwuniciowe DNA.
Wirusy małpiej ospy należą do dwóch kladów genetycznych:
Patogen po raz pierwszy został zidentyfikowany w 1958 roku u małp znajdujących się w jednym z instytutów badawczych w Kopenhadze (Dania), natomiast pierwsze zakażenie u człowieka potwierdzono w 1970 roku u dziecka mieszkającego w Zairze.
Warto podkreślić, że zakażenia wirusem małpiej ospy wciąż dotyczą przede wszystkim zwierząt, natomiast człowiek jest uważany za przypadkowego gospodarza.
Wśród zwierząt choroba jest obserwowana między innymi wśród:
Małpia ospa jest obserwowana w świecie zwierząt, jednak w ostatnich dekadach coraz więcej przypadków diagnozowanych jest także u ludzi.
Do zakażenia wirusem małpiej ospy może dochodzić poprzez:
Okres inkubacji choroby u człowieka wynosi zwykle od 5 do 21 dni.
Objawy małpiej ospy mogą przypominać ospę prawdziwą, jednak przebieg choroby jest zwykle łagodniejszy.
Symptomy utrzymują się od 2 do 4 tygodni, po czym w większości przypadków ustępują samoistnie.
Objawy małpiej ospy u człowieka obejmują:
Niestety u części chorych może dojść do poważnych powikłań, które dotyczą przede wszystkim dzieci oraz osób z upośledzoną odpornością.
Do powikłań małpiej ospy należą:
W skrajnych przypadkach choroba może zakończyć się zgonem. Poziom śmiertelności wśród pacjentów z małpią ospą szacowany jest od 1 do 10%.
Wirus wywołujący małpią ospę (MPXV) należy do tego samego rodzaju, co wirus ospy prawdziwej (ortopokswirusy).
Choć dotychczas nie wynaleziono szczepionki przeciwko ospie małpiej, wykazano, że można uzyskać częściową odporność na tę chorobę (około 85%) poprzez podanie preparatu chroniącego przed ospą prawdziwą.
Z kolei wirus ospy wietrznej, należący do rodziny Herperviridae, wykazuje dużą odległość filogenetyczną wobec MPXV, dlatego szczepionki przeciwko ospie wietrznej nie zapewniają żadnej ochrony wobec ospy małpiej czy prawdziwej.
Diagnozowanie małpiej ospy oparte jest na objawach klinicznych oraz wywiadzie epidemiologicznym. Należy wykonać też badania laboratoryjne, do których należą:
Leczenie małpiej ospy ma charakter objawowy i polega przede wszystkim na podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.
Dodatkowo, w 2022 roku Europejska Agencja Leków (EMA, ang. European Medicines Agency) zatwierdziła stosowanie tekowirymatu jako leku przeciwwirusowego, przeznaczonego do leczenia ospy prawdziwej, ospy małpiej i ospy krowiej.
Choć do chwili obecnej nie wynaleziono szczepionki przeciwko małpiej ospie, można uzyskać ochronę krzyżową na poziomie 85% poprzez podanie preparatu chroniącego przed ospą prawdziwą.
Warto wiedzieć, że w 2022 roku Europejska Agencja Leków (EMA, ang. ang. European Medicines Agency) oficjalnie zatwierdziła możliwość stosowania szczepionki przeciwko ospie prawdziwej jako formę ochrony osób dorosłych przed zachorowaniem na małpią ospę.
Preparat ochronny jest uważany za bezpieczny i może być podany jako:
Szczepionka nie jest jeszcze dostępna w aptekach w Polsce, choć Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych wydał 22 lipca 2022 roku oficjalną informację dotyczącą rozszerzenia wskazań dla szczepionki przeciwko ospie prawdziwej o ochronę dorosłych przed ospą małpią na terenie Unii Europejskiej.
Pierwotnie wszystkie zdiagnozowane przypadki małpiej ospy dotyczyły pacjentów z Afryki (głównie z Demokratycznej Republiki Konga), jednak od 2003 roku nastąpił gwałtowny wzrost zachorowań poza tym obszarem.
Do licznych zakażeń doszło u osób ze Stanów Zjednoczonych na skutek kontaktu z pieskami preriowymi, które były zainfekowane MPXV.
Do chwili obecnej wirus małpiej ospy był identyfikowany w wielu krajach, także europejskich, np. w Hiszpanii, Niemczech, Portugalii, Francji, Holandii, Anglii, a nawet w Polsce.
Na podstawie oficjalnych danych udostępnionych przez WHO wiadomo, że w okresie od 1 stycznia 2022 do 30 września 2023 roku małpia ospa występowała w 115 państwach, w których zgłoszono łącznie 91123 przypadki choroby (oraz 663 przypadki prawdopodobne), z czego 157 osób zmarło.
Małpia ospa została odnotowana też w naszym kraju. Na podstawie raportu dotyczącego zachorowań na wybrane choroby zakaźne w Polsce wiadomo, że na małpią ospę w 2022 roku zachorowało 213 osób.
Profilaktyka zachorowania na małpią ospę oparta jest przede wszystkim na przestrzeganiu zasad higieny osobistej.
Unikajmy jedzenia surowego lub niedogotowanego mięsa, szczególnie jeśli nie jesteśmy pewni jego pochodzenia.
Należy bezwzględnie powstrzymać się od kontaktu z osobami, u których zdiagnozowano lub podejrzewana jest małpia ospa.
Ważne jest też szerzenie informacji odnośnie małpiej ospy, co pozwoli zwiększyć świadomość społeczną na temat tej choroby.
W szczególnych przypadkach konieczne może być skorzystanie ze szczepionki przeciwko ospie prawdziwej dającej ochronę także wobec małpiej ospie.
