Choroby wątroby. Jakie są przyczyny i objawy chorób wątroby? Które schorzenia są najczęstsze i jak je rozpoznać? [Wątroba - lista chorób]

Mimo, że wątroba posiada dużą zdolność regeneracji, należy o nią dbać. Niestety obecne tempo życia, niezdrowe jedzenie, alkohol i ine używki obciążają ją w znaczny sposób. Czy wątroba może się nie zregenerować? Jakie choroby wątroby grożą osobom prowadzącym niezdrowy tryb życia? Czy takie choroby dotyczą tylko braku regeneracji? Przeczytaj koniecznie!

Na świeczniku mamy przede wszystkim leki. Na co dzień spożywamy ich często zbyt dużo, a czasami na “własną rękę” i całkowicie niepotrzebnie.

Paracetamol może uszkodzić wątrobę. Przy zdrowej wątrobie dawką toksyczną jest około 10g, czyli zazwyczaj 20 tabletek paracetamolu.

Natomiast przy uszkodzonym narządzie (o czym możemy nie wiedzieć, ponieważ objawy często pojawiają się z opóźnieniem, a na początku wcale) już 5g paracetamolu może spowodować niewydolność wątroby.

Pamiętajmy jednak, że nie zawsze możemy zrezygnować z przyjmowania leków, zwłaszcza jeśli są zapisane przez lekarza. Nie odstawiajmy zatem przykładowo leków kardiologicznych w oparciu o informację w ulotce “nie stosować w chorobach wątroby”. Skonsultujmy się najpierw z naszym lekarzem prowadzącym, który zdecyduje czy korzyści z przyjmowania leku przewyższają potencjalne ryzyko.

Na pewno spożywamy obecnie zbyt dużo leków, a przede wszystkim preparatów “na własną rękę” takich jak leki przeciwbólowe czy suplementy diety. Zastanówmy się czy naprawdę potrzebujemy tych wszystkich specyfików. Swoje wątpliwości możemy skonsultować z farmaceutą.

Szczególnie obciążające, nie tylko dla wątroby, ale także, a może przede wszystkim dla jelit są antybiotyki. Wiele osób stosuje je podczas przeziębienia na zasadzie “a bo mi zostało z poprzedniej terapii”. To błąd! Przede wszystkim większość przypadków chorób w okresie jesienno-zimowym to infekcje wirusowe, a nie bakteryjne. Zatem w tym przypadku antybiotyk nie pomoże, a wręcz osłabi nasz organizm. Przyjmowanie antybiotyków należy zawsze konsultować z lekarzem!

Choroby wątroby w zależności od tego czy są wywołane spożywaniem nadmiernych ilości alkoholu czy też innymi czynnikami można podzielić ogólnie na dwie grupy:

• alkoholowa choroba wątroby:
  • alkoholowe stłuszczenie wątroby,
  • alkoholowe zapalenie wątroby,
  • alkoholowa marskość wątroby,
• niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby:
  • stłuszczenie proste,
  • niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby.

Czasami mówimy także o alkoholowej niewydolności wątroby i nieokreślonej alkoholowej chorobie wątroby.

W przypadku alkoholowej choroby wątroby przyczyna jest jasna: nadmierne spożywanie alkoholu. Jeśli pacjent nie zaprzestanie picia, wówczas jego wątroba może przechodzić przez kolejne stadia:

• stłuszczenie,
• zapalenie,
• marskość.

Nie u każdego dojdzie jednak do rozwoju alkoholowej choroby wątroby. Wpływają na to określone czynniki:

• wiek (młodszy organizm lepiej radzi sobie z przetwarzaniem alkoholu),
• płeć (kobiety o tej samej masie co mężczyźni są bardziej narażone na skutki działania nadmiernej ilości alkoholu),
• ilość spożywanego alkoholu,
• współistnienie WZW typu C,
• stan odżywienia,
• inne zaburzenia: genetyczne i/lub immunologiczne.

Niestety to nie tylko spożywanie nadmiernych ilości alkoholu może przyczynić się do rozwoju chorób wątroby. Do przyczyn innych chorób wątroby zaliczamy bowiem takie czynniki jak:

• cukrzyca,
• hipertriglicerydemia,
• otyłość,
• przyjmowane leki (szczególnie w dużych dawkach),
• długotrwałe niedożywienie białkowe,
• długotrwałe żywienie pozajelitowe,
• choroba Wilsona,
• nagła redukcja masy ciała,
• czynniki genetyczne.

Natomiast do przyczyn niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby zaliczamy głównie:

• otyłość,
• cukrzycę typu 2,
• insulinooporność,
• hiperlipidemię,
• zespół metaboliczny.

Z kolei przyjmowanie niektórych leków również może predysponować do rozwoju NASH, czyli niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby. Do takich leków zaliczamy między innymi:

• amiodaron,
• diltiazem,
• tamoksifen,
• metotreksat,
• glikokortykosteroidy,
• nifedypina.

Do rozwinięcia alkoholowego stłuszczenia wątroby może dojść bardzo szybko, nawet w przeciągu 3-7 dni znacznego nadużywania alkoholu. W przypadku przewlekłego przyjmowania alkoholu w dużych dawkach przez okres 5 lat szanse na rozwój tego schorzenia rosną do 80%.

Jakie są objawy alkoholowego stłuszczenia wątroby?

Alkoholowe stłuszczenie wątroby może początkowo przebiegać bezobjawowo lub dawać bardzo niespecyficzne objawy takie jak:

• osłabienie,
• przewlekłe zmęczenie,
• brak apetytu,
• uczucie pełności,
• wrażenie rozpierania w nadbrzuszu,
• niewielkie dolegliwości w nadbrzuszu lub w prawym podżebrzu,
• wątroba może być powiększona i tkliwa.

Jak leczyć alkoholowe stłuszczenie wątroby?

Alkoholowe stłuszczenie wątroby może być odwracalne, a z pewnością możemy zatrzymać jego negatywne skutki tylko, jeśli przestaniemy spożywać alkohol. Oprócz abstynencji alkoholowej zaleca się:

• dietę ubogotłuszczową wyrównującą niedobory białkowe i witaminowe, które są częste u osób nadużywających alkoholu,
• czasami także leki:
  • polienylofosfatydylocholina,
  • sylimaryna.

Zarówno polienylofosfatydylocholina jak i sylimaryna są substancjami dostępnymi bez recepty w aptece w postaci leków i suplementów diety. Ich rola polega przede wszystkim na uszczelnianiu błon komórkowych hepatocytów, czyli komórek wątroby, a także na działaniu antyoksydacyjnym.

Często w przypadku alkoholowego stłuszczenia wątroby abstynencja alkoholowa jest wystarczającym zaleceniem.

Alkoholowe zapalenie wątroby jest chorobą bardziej zaawansowaną niż stłuszczenie.

Jakie są objawy alkoholowego zapalenia wątroby?

Alkoholowe zapalenie wątroby również może przebiegać bezobjawowo lub dawać objawy takie jak:

• osłabienie,
• nudności,
• wymioty,
• utrata apetytu,
• bóle brzucha,
• gorączka,
• żółtaczka,
• powiększona i tkliwa wątroba.

W zaawansowanych przypadkach może dojść do niewydolności wątroby.

Jak leczyć alkoholowe zapalenie wątroby?

W przypadku alkoholowego zapalenia wątroby tak jak w przypadku stłuszczenia należy przede wszystkim wprowadzić abstynencję alkoholową. Jednak w przypadku tego schorzenia uszkodzenia mogą być zbyt duże, aby samo to zalecenie uchroniło przed dalszym rozwojem alkoholowej choroby wątroby. Jeśli jednak pacjent nie odstawi alkoholu zapalenie szybciej rozwinie się w marskość wątroby.

Ważna jest także odpowiednia dieta, a więc bogata w:

• witaminy: B1, B6, A, E, kwas foliowy,
• mikroelementy: cynk, selen.

W leczeniu są stosowane także kortykosteroidy, głównie prednizolon ze względu na działanie przeciwzapalne. Należy także pamiętać, że ci pacjenci są bardziej predysponowani do rozwoju infekcji bakteryjnych, które są częstą przyczyną ich zgonu.

W trakcie rozwoju marskości wątroby dochodzi do niszczenia komórek, regeneracji i procesu włóknienia wątroby, podczas której następuje przebudowa tego narządu: zmniejsza się ilość miąższu wątroby i zaburzony jest przepływ krwi przez narząd.

Jakie są objawy alkoholowej marskości wątroby?

Alkoholowa marskość wątroby może dawać następujące objawy:

• osłabienie,
• nietolerancja wysiłku,
• spadek apetytu i masy ciała,
• stan podgorączkowy,
• żółtaczka,
• objawy dyspeptyczne.

Niewyrównana marskość wątroby może prowadzić do rozwoju nadciśnienia wrotnego i dalszym postępem choroby z objawami takimi jak:

• wodobrzusze,
• obrzęki,
• pajączki na skórze,
• wybroczyny,
• krwawienia z nosa i dziąseł.

Do poważnych powikłań marskości wątroby należy:

• encefalopatia wątrobowa,
• krwotoki z żylaków przełyku,
• zakażenia bakteryjne,
• niewydolność nerek.

Jak leczyć alkoholową marskość wątroby?

Zarówno w alkoholowym zapaleniu wątroby jak i w marskości nie podaje się przeważnie niesteroidowych leków przeciwzapalnych ze względu na zwiększone ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego. Podstawą jest jak zawsze:

• abstynencja alkoholowa,
• dieta bogata w węglowodany i białko,
• suplementacja witamin i mikroelementów.

Niestety u pacjentów, którzy kontynuują przyjmowanie alkoholu, śmiertelność sięga nawet 85%.

Antybiotykoterapia wymagana jest w przypadku rozwoju infekcji bakteryjnej. Pozostałe leki dobierane są w zależności od indywidualnego stanu pacjenta i rozwoju powikłań.

W poważnych przypadkach pacjent może wymagać przeszczepienia wątroby. Jednak w tym przypadku pacjent musi powstrzymać się od spożywania alkoholu przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby zostało po raz pierwszy opisane w 1980 roku jako schorzenie wątroby polegające na odkładaniu się lipidów w komórkach wątroby u osób, które nie nadużywały alkoholu.

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby możemy dodatkowo podzielić na:

• stłuszczenie proste, czyli bez stanu zapalnego,
• niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH).

Jeszcze na tych etapach niealkoholowe stłuszczenie wątroby jest odwracalne. Jeśli jednak nadal na ten narząd działa czynnik toksyczny wówczas może dojść do rozwoju stłuszczeniowej marskości wątroby, a także raka wątroby.

Ważne jest także odróżnienie stłuszczenia prostego od niealkoholowego zapalenia wątroby. Ostatecznie jedynym badaniem, które może w tym pomóc jest biopsja wątroby. Jej przeprowadzenie nie jest jednak wymagane u kązdego pacjenta.

Jakie są objawy niealkoholowego stłuszczenia wątroby?

Należy przede wszystkim podkreślić, że objawy niealkoholowego stłuszczenia wątroby są również niespecyficzne i mogą należeć do nich:

• ból w prawym podżebrzu,
• złe samopoczucie,
• osłabienie,
• zmęczenie,
• obniżenie sprawności psychicznej,
• zaburzenia snu,
• powiększenie wątroby,

Choroba często przebiega całkowicie bezobjawowo.

Jak leczyć niealkoholowe stłuszczenie wątroby?

Przede wszystkim należy określić czynnik uszkadzający i wyeliminować go. Ponadto należy:

1. dążyć do stopniowej redukcji masy ciała; nie należy dopuścić jednak do niedożywienia, dlatego ten etap warto wprowadzać pod kontrolą dietetyka,
2. wprowadzić odpowiednią dietę - ten etap jest ściśle powiązany z redukcją masy ciała; dieta powinna zawierać białko, a także węglowodany i tłuszcze, lecz w zmniejszonej ilości. Źródłem tłuszczy powinny być głównie tłuszcze roślinne, zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Nie należy wybierać produktów o wysokim indeksie glikemicznym, a także cukrów prostych takich jak słodycze.
3. wprowadzić codzienną aktywność fizyczną - zaleca się około 30 minut ćwiczeń fizycznych 3 do 5 razy w tygodniu. Może być to na przykład szybki marsz i/lub pływanie.

Lekarz może także wprowadzić w uzasadnionych przypadkach określone leczenie:

• zmniejszające insulinooporność,
• antyoksydacyjne, na przykład za pomocą N-acetylocysteiny,
• cytoprotekcyjne – w procesach detoksykacji stosowane są między innymi:
  • tymonacyk,
  • asparaginian ornityny,
  • fosfolipidy,
• roślinne:
  • sylimaryna,
• chirurgiczne.

Jeśli odpowiednia dieta, wprowadzenie aktywności fizycznej i terapia farmakologiczna nie są skuteczne w redukcji masy ciała o osób z otyłością olbrzymią można rozważyć zastosowanie chirurgii bariatrycznej.

W niektórych przypadkach rozważane jest także przeszczepienie wątroby. Nie oznacza to jednak, że stłuszczenie nie rozwinie się w przeszczepionym narządzie.

• Co warto wiedzieć o wątrobie, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/wywiady/214309,co-warto-wiedziec-o-watrobie [dostęp: 13.12.2023].
• Hartleb M., Czech E., Alkoholowa choroba wątroby, Przegląd Gastroenterologiczny, 2007.
• Szymańska M., Prystupa A., Koprianiuk-Sowińska A., Schabowski J., Mosiewicz J., Alkoholowa choroba wątroby w praktyce lekarskiej, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2011.
• Bukol-Krawczyk K., Niealkoholowe stłuszczenie wątroby — leczyć czy nie leczyć?, Via Medica, 2010.
• Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, https://www.hepatolodzy.pl/choroby-watroby/niealkoholowa-stluszczeniowa-choroba-watroby.html [dostęp: 13.12.2023].
• Kargulewicz A., Stankowiak-Kulpa H., Grzymisławski M., Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby - etiopatogeneza, epidemiologia, leczenie, Nowiny Lekarskie, 2010.