Problemy z wątrobą? Jakie badania na wątrobę warto wykonać? Sprawdź profil wątrobowy!

Badania wątroby zleca lekarz, dobierając metodę do indywidualnego przypadku. Obecnie do podstawowych badań wątroby należą próby wątrobowe i USG wątroby, a w bardziej skomplikowanych przypadkach tomografia, rezonans i biopsja wątroby.

Wątroba jest narządem, występującym po prawej stronie jamy brzusznej. Jej rolą jest przede wszystkim metabolizm węglowodanów, tłuszczów i białek, a także przetwarzanie toksycznych dla niej substancji, a więc leków czy alkoholu.

Wątroba wytwarza również żółć, konieczną do trawienia tłuszczów. Podkreśla się także rolę immunologiczną wątroby, która neutralizuje drobnoustroje.

Przede wszystkim należy wspomnieć o ogromnych zdolnościach regeneracyjnych tego narządu. Wątroba jest w stanie pełnić swoją funkcję w gorszy lub lepszy sposób nawet, jeśli narażona jest na czynniki ją uszkadzające. Niestety nie jesteśmy dla niej zbyt łaskawi i zbyt często obciążamy ją:

• alkoholem,
• lekami,
• suplementami diety,
• niezdrową i przede wszystkim tłustą dietą.

Kontakt z rozpuszczalnikami takimi jak czterochlorek węgla czy metalami ciężkimi typu ołów również w znacznym stopniu uszkadza naszą wątrobę. Jeśli taka osoba przyjmuje dodatkowo paracetamol w dużych dawkach i spożywa nadmierną ilość alkoholu, wówczas prędzej czy później pożegna się ze zdrową i dobrze funkcjonującą wątrobą.

Należy także wspomnieć o wirusach (najczęściej HBV i HCV), czyli przyczynach rozwoju wirusowego zapalenia wątroby (WZW typu B i WZW typu C). Jednak w tym przypadku nie zawsze możemy się uchronić przed zarażeniem.

Do objawów uszkodzonej wątroby możemy zaliczyć między innymi:

• ból w prawym podżebrzu (uwaga, ból może też promieniować do pleców),
• zażółcenie skóry i/lub oczu,
• bolesne skurcze mięśni,
• nudności, wymioty, biegunka,
• utrata masy ciała i spadek apetytu bez wyraźnej przyczyny,
• przewlekłe zmęczenie,
• krwawienia z nosa i dziąseł,
• świąd skóry,
• obrzęki.

Wymienione objawy są bardzo nieswoiste i nie muszą oznaczać oczywiście chorej wątroby, a świadczyć także o innych schorzeniach. Jednak powyższe objawy dają nam znać, że coś dzieje się z naszym organizmem i musimy interweniować.

Podstawowa sprawa: gdy boli wątroba to nie faszerujemy się lekami i suplementami diety na własną rękę (możemy zastosować je objawowo przez krótki czas), ale przede wszystkim wybieramy się na konsultację z lekarzem i badania wątroby. Weźmy pod uwagę fakt, że nie jesteśmy w stanie zdiagnozować się sami, a niektóre leki nie powinny być stosowane w określonych stanach. Jako przykład można podać lek złożony zawierający między innymi rzodkiew czarną, której nie można stosować w:

• ostrych i przewlekłych chorobach wątroby,
• ostrych stanach zapalnych przewodu pokarmowego,
• niedrożności dróg żółciowych i przewodu pokarmowego.

Przy ostrym bólu idziemy zatem do lekarza.

Wśród badań wątroby, które lekarz może zlecić pacjentowi możemy wymienić:

• próby wątrobowe,
• USG jamy brzusznej,
• tomografię komputerową,
• rezonans magnetyczny,
• biopsję wątroby.

 Najprostszym badaniem są oczywiście badania krwi, czyli tak zwane próby wątrobowe. Próby wątrobowe, czyli testy czynnościowe wątroby, polegają na badaniu aktywności enzymów wątrobowych takich jak:

• aminotransferaza alaninowa (ALT),
• aminotransferaza asparaginianowa (AST),
• fosfataza zasadowa (ALP),
• gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP),
• bilirubina całkowita - w odróżnieniu od powyższych to akurat barwnik żółciowy.

Najczęściej określa się aktywność transaminaz wątrobowych. Podwyższone próby wątrobowe świadczą często o uszkodzeniu wątroby, ale muszą być interpretowane indywidualnie przez lekarza.

Wykonanie prób wątrobowych może pomóc w diagnostyce chorób takich jak:

• stłuszczenie wątroby,
• marskość wątroby,
• polekowe uszkodzenie wątroby,
• WZW typu B i C,
• zapalenie trzustki,
• zawał serca.

Profilaktycznie warto wykonywać próby wątrobowe raz w roku.

USG jest najprostszym i nieinwazyjnym badaniem obrazowym, które można wykonać u pacjenta z objawami ze strony wątroby. Pozwala zbadać ten narząd w czasie rzeczywistym w celu określenia budowy i wielkości wątroby, a także nieprawidłowości dotyczących jej struktury.

Zazwyczaj chcąc sprawdzić wątrobę w badaniu obrazowym, wykonuje się badanie USG jamy brzusznej i sprawdza nie tylko wątrobę, ale także inne narządy takie jak:

• pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe,
• naczynia krwionośne występujące w jamie brzusznej,
• śledziona,
• trzustka,
• pęcherz moczowy,
•  

USG jamy brzusznej wykonuje się, gdy:

• występują objawy dyspeptyczne takie jak:
  • ból brzucha,
  • uczucie pełności w nadbrzuszu,
  • wczesne uczucie sytości,
  • nudności,
  • wzdęcia,
• przy podejrzeniu:
  • tętniaka aorty brzusznej,
  • stłuszczenia wątroby,
  • przerzutów do wątroby i węzłów chłonnych,
  • ostrego zapalenia trzustki,
  • torbieli, np. trzustki,
  • zapalenia pęcherzyka żółciowego.

 Biopsja wątroby brzmi dla wielu osób groźnie, a pacjenci czasami nie chcą jej wykonywać ze względu na jej inwazyjność. Rzeczywiście, biopsja wątroby jest badaniem inwazyjnym, w przeciwieństwie do USG jamy brzusznej, jednak ilość powikłań po jej wykonaniu jest niewielka. Najczęściej zdarzają się:

• omdlenia,
• ból w miejscu wkłucia,
• ból prawego barku.

Te powikłania nie zagrażają jednak naszemu zdrowiu i życiu i łatwo można je opanować dostępnymi lekami.

Biopsja wątroby polega na pobraniu wycinka z wątroby do badania pod mikroskopem. Przed jej wykonaniem przeprowadza się USG, aby wykluczyć ewentualne przeciwwskazania do jej wykonania. Następnie znieczula się miejsce wkłucia, jednak nie znieczula się samego organu. Dlaczego? Wątroba nie jest unerwiona i nie może boleć! Czasami mówimy, że “boli nas wątroba”, ale tak naprawdę to jej powiększenie i ucisk na okoliczne tkanki i narządy może wywołać ból.

Aby przeprowadzić biopsję wątroby musimy mieć oczywiście powód do jej wykonania, ponieważ jest to jednak zabieg inwazyjny. Biopsję wątroby wykonuje się między innymi:

• w celu oceny stopnia włóknienia wątroby czy jej stłuszczenia, co może wpłynąć na dalsze postępowanie terapeutyczne,
• gdy wyniki badań nieinwazyjnych są niejednoznaczne,
• w celu oceny zawartości tłuszczu w hepatocytach,
• gdy występuje gorączka niejasnego pochodzenia,
• w celu oceny skuteczności prowadzonej terapii,
• aby ocenić stan wątroby przeszczepionej.

 Tomografia wątroby i rezonans wątroby wykonywane są zazwyczaj w bardziej skomplikowanych przypadkach. Wówczas stosuje się te metody z kontrastem.

Przykładowo czułość diagnostyczna ultrasonografii w przypadku podejrzenia raka wątrobowokomórkowego (HCC) zależy od jego rozmiarów, ale zazwyczaj wynosi trochę powyżej 60 %. Lepszą dokładnością odznacza się w tym przypadku tomografia, a zwłaszcza rezonans. Z kolei w poszukiwaniu pozawątrobowych ognisk HCC przydatna może się okazać pozytonowa tomografia emisyjna (PET).

W tomografii komputerowej kontrast jest zazwyczaj bardziej nefrotoksyczny, czyli silniej obciąża nerki, a dawka promieniowania jest większa niż w rezonansie magnetycznym. Dlatego u kobiet w wieku rozrodczym badaniem z wyboru jest rezonans. Drogi żółciowe również lepiej oddaje rezonans magnetyczny niż tomografia komputerowa.

Pamiętajmy, że to lekarz wybiera odpowiednie badanie do stanu pacjenta. Nie można powiedzieć, że jakaś metoda jest lepsza i bardziej dokładna od drugiej. Nawet proste i tanie USG wątroby może dać w niektórych przypadkach (ogniskowego stłuszczenia wątroby czy torbieli prostej) więcej informacji niż tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

• Hartleb M., Postępowanie diagnostyczne w wątrobowych zmianach ogniskowych, Via Medica, 2014.
• Szczeklik A., Alkiewicz J., Choroby wewnętrzne: podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. T. 1, Medycyna Praktyczna, 2005.
• Hepatolodzy: Jakie badania obrazowe do oceny wątroby?, https://www.youtube.com/watch?v=6OhVmMnkFSM [dostęp: 10.12.2023].
• Co warto wiedzieć o wątrobie, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/wywiady/214309,co-warto-wiedziec-o-watrobie [dostęp: 10.12.2023].