“Narkotyk zombie” - świat obiega nowe hasło, związane ze znanym od lat lekiem przeciwbólowym. Czy to tylko medialny szum? Czy fentanyl to naprawdę niebezpieczny lek? Czy zdjęcia uzależnionych osób, które docierają do nas ze Stanów Zjednoczonych przedstawiają prawdziwy problem tego kraju?
Fentanyl to lek opioidowy, należący do narkotycznych leków przeciwbólowych. Stosowany jest powszechnie w szpitalach, ale także wydawany w aptece na podstawie recepty lekarskiej. Jest to zatem substancja lecznicza przepisywana przez lekarzy pacjentom, jednak obecnie coraz częściej pozyskiwana nielegalnie bez konsultacji lekarskiej przez osoby uzależnione.
Fentanyl łączy się z receptorami opioidowymi, pobudzając je i wykazując silne działanie przeciwbólowe.
Po podaniu dożylnym jego działanie rozpoczyna się prawie natychmiast. Jest to skuteczny lek przeciwbólowy, którego jednak długotrwałe przyjmowanie stwarza duże ryzyko tolerancji i uzależnienia.
Fentanyl jest bezpiecznym lekiem, jeśli przyjmowany jest pod ścisłą kontrolą lekarza i zgodnie z zaleconym schematem dawkowania.
Fentanyl stosowany jest w anestezjologii oraz w leczeniu ostrego i przewlekłego bólu, najczęściej nowotworowego. Wykorzystywany jest:
Występuje pod postacią:
Plastry z fentanylem są często stosowaną postacią leku ze względu na regulowane uwalnianie substancji do krwiobiegu. Po nałożeniu plastra fentanyl wchłania się przez skórę przez 72 godziny. Po około 12 – 24 godzinach stężenie substancji stabilizuje się i uwalnia w sposób ciągły przez pozostałe godziny.
Należy jednak pamiętać, że gorączka, a także wysoka temperatura otoczenia, mogą zwiększyć wchłanianie fentanylu i ryzyko działania toksycznego tego związku, prowadząc do przedawkowania a nawet śmierci. Z tego powodu należy unikać ekspozycji miejsca, gdzie przyklejony jest plaster na zewnętrzne źródła ciepła takie jak:
Morfina to związek, który zna chyba każdy i przez wielu uznawany jest pewnie za najsilniejszy narkotyk świata. To jednak nieprawda. Okazuje się, że to właśnie do niedawna tak mało znany fentanyl jest najsilniejszą substancją narkotyczną. Fentanyl działa około 50 razy silniej niż heroina i nawet 100 razy silniej niż morfina. Związane jest to z bardzo dobrą rozpuszczalnością tego związku w tłuszczach, co znacznie ułatwia jego przenikanie do mózgu.
Aby sprawdzić czy dana osoba przyjmuje fentanyl, warto wykonać test na obecność opiatów!
Różnica między skuteczną dawką przeciwbólową fentanylu, a śmiertelną jest bardzo niewielka, dlatego fentanyl bardzo łatwo przedawkować.
Co więcej, osoby nielegalnie pozyskujące fentanyl nie mają gwarancji, co tak naprawdę kupują, ponieważ towar nie jest badany ani pod kątem zawartości ani dawki. Nie wiemy zatem, co dokładnie znajduje się w takiej tabletce. Zdarza się, że oprócz fentanylu w takiej tabletce występują także inne narkotyki, które stwarzają dodatkowe ryzyko przedawkowania i śmierci.
Do objawów przedawkowania fentanylu możemy zaliczyć:
Nalokson to lek, który podawany jest osobom, u których doszło do przedawkowania opioidów, ponieważ znosi on skutki takiego przedawkowania, a przede wszystkim depresję ośrodka oddechowego.
Ze względu na ogromny problem uzależnień od fentanylu w USA, w jednej z największych amerykańskich sieci aptek nalokson w postaci sprayu do nosa sprzedawany jest bez recepty, a farmaceuci edukują pacjentów w jaki sposób podać lek i jak przeprowadzić pierwszą pomoc w przypadku przedawkowania. Nalokson w postaci aerozolu pozwala osobie poszkodowanej na normalne oddychanie, działa szybko (nawet w 3 minuty), a jego działanie utrzymuje się przez 30 do 90 minut. Ważne jest, aby po podaniu naloksonu natychmiast wezwać pomoc medyczną.
Obecnie w Polsce nalokson jest lekiem wydawanym na podstawie recepty.
Wiemy, że skala problemu uzależnienia od fentanylu jest ogromna i rośnie z roku na rok. Centrum fentanylowej epidemii znajduje się w Kensington w stanie Filadelfia, którego ulice niechlubnie nazywane są “ulicami zombie” lub “ulicami żywych trupów”. Rzeczywiście na niektórych ulicach Kensington można zobaczyć wiele uzależnionych od fentanylu osób. Wyglądają zazwyczaj podobnie - są charakterystycznie pochylone do przodu, mają mnóstwo blizn od igieł i poruszają się w nieskoordynowany sposób. Na ulicach leży mnóstwo strzykawek i igieł, co stwarza dodatkowe ryzyko nieumyślnego kontaktu z silnie działającą substancją, ale także zarażenia wirusem HIV czy wirusem zapalenia wątroby.
Tak naprawdę problem z nielegalnym przyjmowaniem fentanylu dotyczy już całych Stanów Zjednoczonych, a uzależnienie od tej substancji postępuje bardzo szybko.
Początkowo niewielkie dawki fentanylu przynoszą ulgę. Po pewnym czasie, jak po każdym narkotyku, pojawia się tolerancja i do
Uzależnienie od opioidów czy innych narkotyków zaczyna się przeważnie podobnie – od bólu fizycznego i/lub psychicznego. Wiele osób uzależnionych nie myślało, że w ten sposób potoczy się ich życie, na początku czuli, że mają kontrolę. Uzależnieni od fentanylu określają go mianem zupełnie innego narkotyku, który daje nieporównywalne odczucia w porównaniu na przykład z heroiną.
Ryzyko uzależnienia od fentanylu, a także innych opioidów jest bardzo wysokie. Gdy te leki pojawiły się na rynku nie były znane jeszcze konsekwencje uzależnienia od nich, dlatego lekarze przepisywali je bardzo chętnie jako skuteczne leki przeciwbólowe na bóle głowy czy stawów. Z tego powodu w latach 90. XX wieku problem uzależnień od fentanylu oraz zgonów w USA zaczął gwałtownie rosnąć.
Mimo tego, że z biegiem lat lekarze zaczęli zauważać problem uzależnień i coraz rzadziej i tylko w konkretnych sytuacjach przepisywali te silne środki, skala problemu z fentanylem i innymi opioidami była już ogromna. Niestety bardzo ciężko namierzyć jest osoby, które rozpowszechniają te substancje nielegalnie, co dodatkowo pogłębia problem. Dla karteli narkotykowych zyski ze sprzedaży tabletek z fentanylem są ogromne, a do współpracy dochodzi między Ameryką, Meksykiem, a także Chinami, które dostarczają półproduktów do wytwarzania fentanylu. Problem jest zatem geopolityczny.
Tam, gdzie uzależnionych jest najwięcej, tworzą się grupy, “rodziny”, żyjące razem na ulicy i wspierające się w tym czasie. Gdy ktoś z otoczenia przedawkuje, zawsze znajdzie się ktoś, kto poda nalokson – wspomniany lek na odwrócenie objawów przedawkowania opioidów. Wiele osób chce wyjść z uzależnienia od fentanylu, ale podkreśla, że jak dotąd nie wie jak.
Szczególnie ważna jest zatem edukacja społeczeństwa na temat skutków przyjmowania narkotyków, zwłaszcza pozyskiwanych z nielegalnych źródeł.
