Monitorowanie tętna płodu jest jednym z podstawowych sposobów oceny zdrowia i dobrostanu dziecka w trakcie ciąży. Wśród dostępnych metod szczególnie popularny w warunkach domowych jest detektor tętna płodu (UDT, tzw. „udetka”). Urządzenie to pozwala przyszłym rodzicom regularnie nasłuchiwać bicia serca dziecka, budując jednocześnie z nim silniejszą więź emocjonalną już przed narodzinami. W tym artykule przedstawiamy szczegółowy przewodnik, jak prawidłowo używać detektora tętna płodu, jakie wartości są uznawane za normę i kiedy warto skonsultować wyniki z lekarzem.
Podstawowym obiektywnym wyznacznikiem dobrostanu dziecka w brzuchu mamy jest jego czynność serca. Można ją monitorować za pomocą kilku przyrządów np. USG, stetoskopu, KTG czy detektora tętna płodu. Ostatni sposób jest najprostszy w użyciu, najłatwiej dostępny. Jak wykonywać pomiary za pomocą detektora tętna płodu i jakich wyników się spodziewać?
Tętno płodu zmienia się wraz z zaawansowaniem ciąży. Można je wykryć już około 6 tygodnia, czasem bliżej ósmego. Na początkowym etapie wynosi 70-80 uderzeń na minutę, następnie każdego dnia wzrasta, by w 9 tygodniu osiągnąć wartość maksymalną- 175 ud./min. Potem stopniowo się obniża, w II i III trymestrze waha się między 110 a 160 ud./min. Jest znacznie szybsze od tętna osoby dorosłej i dwubitne (można je porównać do dźwięku końskich kopyt). Dla porównania, tętno mamy nie powinno przekraczać 100 ud./min. Gdy maluszek śpi, czynność serca utrzymuje się na podobnym poziomie - odczytywane wartości to np. 110-130 ud./min. Podczas aktywności i ruchów incydentalnie przyspiesza - znacznie wzrasta na krótki czas np. do 150-180 ud./min, a następnie wraca do wyjściowej wartości. Takie przyspieszenia nie powinny się utrzymywać stale tylko być krótkotrwałe.
Według niektórych producentów, detektora tętna można używać od około 10 tygodnia ciąży. Jednak specjaliści prowadzący ciążę z reguły (poza badaniami USG) oceniają co wizytę czynność serca płodu dopiero od 21 tygodnia jej trwania. We wcześniejszych tygodniach zlokalizowanie dziecka i prawidłowy odczyt tętna przez powłoki brzuszne są utrudnione na tak wczesnym etapie (pierwsze USG odbywa się przezpochwowo). Ponad to im mniejsza ciąża tym bardziej unika się pobudzania włókien nerwowych macicy, zwłaszcza w ciąży zagrożonej. W oddziale patologii ciąży, gdy istnieją wskazania do częstszego monitorowania stanu dziecka, nawet do 34 tygodnia ciąży czynność serca sprawdza się np. jeden-dwa razy na dobę. Natomiast w bardziej zaawansowanej ciąży, w niektórych placówkach nawet co 2 godziny. Ciąża przebiegająca prawidłowo nie wymaga tak częstych badań, użycie detektora powinno być sporadyczne.
Detektor tętna może się okazać szczególnie przydatny mamom, które przeżyły wcześniej stratę lub w ciąży podwyższonego ryzyka. Używany prawidłowo i z rozwagą, pozwoli uspokoić myśli. Może też ułatwiać nawiązanie więzi emocjonalnej z dzieckiem, jeszcze w okresie prenatalnym. Obecnie niektóre szpitale nawet wypożyczają do domu przenośny aparat KTG połączony siecią z placówką, jeśli ciąża wymaga wzmożonego monitorowania, a nie ma bezpośrednich wskazań do hospitalizacji. Dodatkowo można się wtedy wspomóc detektorem np. poza domem. Jest to bardziej kompaktowe urządzenie.
W drugim trymestrze tętno dziecka można zwykle zlokalizować w dole brzucha, centralnie, nad spojeniem łonowym. Wraz ze wzrastaniem dziecka w macicy, serduszko znajduje się coraz wyżej i bliżej jednego z boków macicy. Zależy to od położenia płodu. Szukamy pleców, czyli po przeciwnej stronie niż maluch kopie. Zazwyczaj to jest mniej więcej w połowie ciążowego brzuszka. U małego płodu strona brzucha będzie zmienna, w bardziej zaawansowanej ciąży maluszek zazwyczaj pozostaje po jednej stronie, częściej jest to lewa. Należy włączyć detektor, nałożyć dedykowany żel na głowicę i przyłożyć w odpowiednim miejscu, a następnie słuchać przez około minutę. Warto mieć na uwadze, że można przypadkowo wykryć tętno mamy. Chcąc korzystać z detektora tętna w domu, najlepiej poprosić położną czy lekarza położnika o wyjaśnienie, jak odróżnić tętno własne i dziecka. Można na przykład zmierzyć swoje tętno, a następnie porównać z tym odnalezionym w okolicy macicy. Czynność serca dziecka ma inny rytm (dwubitny) i większą częstotliwość.
Niemożność odnalezienia tętna dziecka lub niskie wartości odczytane na monitorze nie powinny być powodem do paniki. Mogą wynikać z błędu. Bardzo ważnym, choć subiektywnym, wyznacznikiem samopoczucia maluszka jest intuicja mamy oraz częstotliwość ruchów dziecka. Pierwsze są odczuwane najwcześniej od 16 tygodnia ciąży (często bliżej 21 tygodnia), w trzecim trymestrze powinny być regularne, a blisko porodu stają się trochę mniej intensywne ze względu na brak miejsca. Detektor tętna to tylko dodatek. Jeśli jednak przyszła mama odczuwa niepokój, ma wrażenie że dziecko stało się nadmiernie aktywne lub przeciwnie - rusza się znacznie mniej lub wcale, warto się udać do położniczej izby przyjęć, by zweryfikować swoje obawy. Zwłaszcza jeśli zmniejszona aktywność dziecka utrzymuje się mimo zmiany pozycji, wypicia zimnego napoju czy zjedzenia czegoś słodkiego lub występują niepokojące dolegliwości, takie jak skurcze, plamienie, zmniejszenie obwodu brzucha itp.
tętno płodu można zlokalizować najczęściej po bokach od pępka. Jest ono dwubitne i mieści się średnio między 110 a 160 ud./min., ale może chwilowo przyspieszać. Trudności w znalezieniu tętna lub wartości inne niż wymienione, nie oznaczają od razu zagrożenia. Może to wynikać ze zmiany położenia maluszka (bardziej w kierunku kręgosłupa mamy) lub błędu. Jeśli przyszła mama czuje niepokój - warto się skontaktować z personelem medycznym.
Detektor tętna płodu może wykryć bicie serca dziecka od około 10 tygodnia ciąży, jednak ze względu na trudność lokalizacji, specjaliści rekomendują używanie go regularnie dopiero od około 21 tygodnia.
Prawidłowe tętno płodu wynosi między 110 a 160 uderzeń na minutę w II i III trymestrze ciąży. Początkowo (około 9 tygodnia) może osiągać nawet 175 uderzeń na minutę.
Tak, używanie detektora jest bezpieczne, jeśli stosuje się go zgodnie z instrukcją producenta oraz zaleceniami lekarza lub położnej. Warto pamiętać, że powinien być traktowany jako narzędzie dodatkowe, a nie zastępujące profesjonalne badania lekarskie.
Tętno dziecka jest znacznie szybsze (110-160 uderzeń na minutę) i dwubitne, przypominające dźwięk końskich kopyt. Tętno mamy jest wolniejsze (poniżej 100 uderzeń/min) i bardziej rytmiczne.
Jeśli masz trudność w znalezieniu tętna, nie panikuj – dziecko mogło zmienić pozycję. Spróbuj ponownie za jakiś czas. Jeśli jednak odczuwasz niepokój lub zauważysz zmniejszenie ruchliwości dziecka, skontaktuj się z lekarzem lub położną.
