Krztusiec. Jak odróżnić krztusiec od innych chorób układu oddechowego?

Krztusiec (inaczej koklusz) to ostra, zakaźna choroba układu oddechowego wywoływana przez bakterie Bordetella pertussis. Mimo szeroko zakrojonych programów szczepień, krztusiec wciąż stanowi poważne zagrożenie zdrowotne, szczególnie dla niemowląt i osób z obniżoną odpornością. Objawy krztuśca mogą przypominać inne choroby układu oddechowego, co sprawia, że jego wczesna diagnoza bywa trudna, a opóźnienie leczenia może prowadzić do powikłań. Zatem, jak odróżnić krztusiec od innych infekcji układu oddechowego? Czy się różni od  przeziębienia, grypy, zapalenie oskrzeli czy COVID-19?

Krztusiec to bakteryjna choroba układu oddechowego, której głównym objawem jest napadowy, uporczywy kaszel. Bakterie Bordetella pertussis przyczepiają się do nabłonka dróg oddechowych, powodując uszkodzenia błony śluzowej i prowadząc do intensywnych reakcji zapalnych. Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla niemowląt i małych dzieci, u których może powodować poważne komplikacje, w tym zapalenie płuc, encefalopatię, a nawet zgon.

Krztusiec składa się z trzech faz:

• Faza kataralna (okres prodromalny)
• Faza napadowa (okres silnego kaszlu)
• Faza rekonwalescencji

Największym wyzwaniem w diagnostyce krztuśca jest jego wczesne stadium, które może przypominać inne infekcje dróg oddechowych.

Krztusiec, podobnie jak inne infekcje układu oddechowego, zaczyna się objawami przypominającymi przeziębienie, co często prowadzi do błędnej diagnozy. Aby odróżnić krztusiec od innych chorób, kluczowe jest dokładne zrozumienie różnic w objawach, ich nasileniu i przebiegu choroby.

1. Krztusiec a przeziębienie

• Objawy początkowe:

  • Krztusiec: Faza kataralna (pierwsze 1-2 tygodnie) przebiega podobnie jak przeziębienie: pojawia się katar, łagodny kaszel, kichanie, stan podgorączkowy.
  • Przeziębienie: Zwykle ogranicza się do objawów kataralnych, takich jak katar, ból gardła, kaszel i niska gorączka, które ustępują po kilku dniach.

• Kluczowa różnica: W krztuścu po kilku dniach dochodzi do fazy napadowej kaszlu, której w przeziębieniu nie obserwujemy. Napadowy kaszel w krztuścu charakteryzuje się gwałtownymi atakami, często z towarzyszącym świszczącym dźwiękiem wdechu, znanym jako "pianie".

2. Krztusiec a grypa

• Objawy początkowe:

  • Krztusiec: Faza kataralna przypomina łagodne przeziębienie. Objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka, są rzadkie lub występują w łagodnej formie.
  • Grypa: Zaczyna się nagle i intensywnie, z wysoką gorączką, bólem mięśni, dreszczami, bólem głowy i ogólnym osłabieniem. Kaszel pojawia się często, ale nie jest tak charakterystyczny jak w krztuścu.

• Kluczowa różnica: Grypa ma wyraźne objawy ogólnoustrojowe (wysoka gorączka, bóle mięśni), które nie są typowe dla krztuśca. Krztusiec prowadzi do długotrwałych ataków kaszlu, które nie ustępują samoistnie, jak ma to miejsce w grypie.

3. Krztusiec a zapalenie oskrzeli

• Objawy początkowe:

  • Krztusiec: W fazie napadowej kaszel jest suchy, napadowy, może trwać tygodnie, prowadząc do wymiotów, zmęczenia i zaburzeń oddychania.
  • Zapalenie oskrzeli: Objawy obejmują kaszel (często mokry, z odkrztuszaniem wydzieliny), ból w klatce piersiowej oraz gorączkę. Kaszel w zapaleniu oskrzeli ma bardziej produktywny charakter i nie ma napadowego charakteru.

• Kluczowa różnica: Kaszel w zapaleniu oskrzeli jest bardziej produktywny, często z wydzieliną śluzową. W krztuścu kaszel jest suchy, napadowy, trwa tygodniami i może prowadzić do powikłań, takich jak pęknięcia żeber z powodu silnych napadów kaszlu.

4. Krztusiec a COVID-19

• Objawy początkowe:

  • Krztusiec: Początkowo łagodne objawy kataralne, które przechodzą w napadowy kaszel.
  • COVID-19: Różnorodne objawy, od łagodnych po ciężkie, w tym kaszel, gorączka, ból mięśni, utrata węchu i smaku. Kaszel w COVID-19 jest suchy, ale nie napadowy i nie towarzyszy mu typowy dźwięk "piania".

• Kluczowa różnica: COVID-19 charakteryzuje się szerokim zakresem objawów ogólnoustrojowych, takich jak gorączka, zmęczenie i utrata węchu. Krztusiec natomiast skupia się na objawach związanych z napadowym kaszlem.

Do najczęstszych objawów krztuśca zaliczamy:

• Napadowy kaszel - najbardziej charakterystyczny objaw krztuśca. Ataki kaszlu są długotrwałe, mogą trwać kilka minut i często kończą się "pianiem" przy wdechu.
• Długotrwały kaszel - w przypadku kaszlu trwającego ponad dwa tygodnie, zwłaszcza jeśli jest napadowy i nasilający się, warto rozważyć krztusiec.
• Brak poprawy - jeśli mimo leczenia objawy nie ustępują, a kaszel się nasila, warto wykonać badania w kierunku krztuśca.
• Objawy u niemowląt - unajmłodszych dzieci, zamiast napadowego kaszlu, mogą występować epizody bezdechu i sine napady.

Jeśli widzisz u siebie powyższe objawy, zgłoś się do lekarza w celu postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

W celu potwierdzenia krztuśca, poza wywiadem lekarskim i obserwacją objawów, konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych:

• Badanie PCR – najskuteczniejsze w wykrywaniu krztuśca, szczególnie w pierwszych tygodniach choroby.
• Posiew bakteryjny – rzadziej stosowany, ale możliwy do wykonania.
• Serologia – przydatna w późniejszych etapach choroby, gdy poziom przeciwciał wskazuje na przebycie infekcji.

Krztusiec jest chorobą, którą łatwo pomylić z innymi infekcjami układu oddechowego, szczególnie we wczesnych fazach. Kluczowe znaczenie dla rozpoznania ma charakterystyczny napadowy kaszel, który trwa wiele tygodni. Wczesna diagnostyka i leczenie, zwłaszcza u dzieci i osób z obniżoną odpornością, są niezbędne, aby uniknąć poważnych powikłań. Szczepienia ochronne, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu, pozostają najskuteczniejszym środkiem zapobiegawczym.