Grypa to choroba, na którą często zapadamy w okresie jesienno-zimowym. Jej przebieg zależy w dużej mierze od tego, jak poradzi sobie z nią nasz organizm. U osób w podeszłym wieku może przebiegać ciężej i zakończyć się groźnymi dla zdrowia powikłaniami. Dlaczego tak się dzieje? Jak się chronić przed grypą?
Grypa to choroba zakaźna przekazywana drogą kropelkową (kaszel, kichanie), jak i kontaktową (przez zanieczyszczone powietrze czy ręce). Wirusy grypy rozprzestrzeniają się bardzo szybko, a najłatwiej się nimi zarazić w dużych skupiskach ludzi, np. w szkołach, domach opieki czy w komunikacji miejskiej.
Charakterystyczne objawy grypy to:
Zwykle mijają one po tygodniu, ale mogą utrzymywać się ponad 14 dni.
U niektórych pacjentów grypa może zakończyć się hospitalizacją, a nawet zgonem.
Na niebezpieczne powikłania grypy narażeni są przede wszystkim:
Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH w sezonie 2022/2023 zgłoszono ponad 5 milionów zachorowań na grypę i choroby grypopodobne, a także 121 zgonów będących następstwem grypy. Te przykre statystyki wynikają m.in. ze zbyt małej liczby zaszczepionych osób.
Osoby w podeszłym wieku częściej zapadają na różne choroby, w tym grypę czy przeziębienie, ze względu na słabszą odporność. Wraz ze starzeniem się organizmu pogarsza się działanie układu odpornościowego. Spadają wówczas dwa rodzaje odporności: wrodzona i nabyta. Słabną funkcje krwiotwórcze szpiku kostnego i zanika grasica. W wyniku tego osłabia się odpowiedź immunologiczna organizmu, co prowadzi do stanu przewlekłego zapalenia organizmu. Wpływa to również na niższą skuteczność szczepionek.
Jak już zostało wspomniane, grypą można się zarazić w większych skupiskach ludzi. Wiele osób starszych trafia do domów opieki, w których choroba bardzo szybko się rozprzestrzenia. Częste wizyty u lekarza czy hospitalizacja również sprzyjają zarażeniu.
Inną kwestią są choroby współistniejące, które występują u wielu seniorów. Cukrzyca, choroby serca, zaburzenia czynności nerek i wątroby, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy osłabienie odporności ze względu na długotrwałe zażywanie leków to czynniki, które zwiększają ciężki przebieg grypy. Niektórzy pacjenci cierpią na dwie lub więcej chorób współistniejących. Mowa wówczas o wielochorobowości, która dotyczy nawet 50% osób powyżej 60 roku życia. To właśnie ona w parze ze starzeniem się powoduje zespół słabości. Jest to stan, w którym osoby starsze są bardziej podatne na infekcje i choroby zakaźne. Zachorowanie zwykle wiąże się z szybkim pogorszeniem stanu zdrowia, ciężkimi i długotrwałymi powikłaniami, a także większym ryzykiem niepełnosprawności i zgonu.
Aby zapobiec grypie czy przeziębieniu, powinniśmy zadbać o codzienną aktywność fizyczną oraz zdrowy tryb życia. Niestety tylko niektórzy seniorzy stosują się do tych zasad. Ograniczona ruchomość wynikająca z chorób i tłuste posiłki ubogie w wartości odżywcze to codzienność wielu osób w podeszłym wieku. Związana z tym otyłość to jeden z czynników zwiększających ryzyko pojawienia się powikłań po grypie.
Grypa u seniorów może przebiegać nieco inaczej niż u młodszych osób. Wynika to z wolniejszego działania układu odpornościowego. Wśród symptomów grypy charakterystycznych dla osób w podeszłym wieku należą:
Pacjenci, u których grypa ma ciężki przebieg, mogą wymagać hospitalizacji. Do niepokojących objawów należą:
Aby zdiagnozować grypę lub inną chorobę wirusową, najlepiej wykonać domowy test combo. Jest dostępny w aptece bez recepty i pozwala wykryć różne typy wirusów: wirusy grypy A i B, SARS-CoV-2 oraz RSV. Test polega na pobraniu wymazu z nosa i można go wykonać samodzielnie.
Pamiętajmy, że ujemny wynik testu wcale nie wyklucza zakażenia. Wykonanie testu i samodzielne wdrożenie leczenia nie zastępuje wizyty u lekarza. Jest to szczególnie ważne w przypadku seniorów oraz pozostałych grup pacjentów, u których przebieg chorób może być cięższy.
Ponieważ grypa u seniorów może wiązać się z poważnym osłabieniem i odwodnieniem, pacjenci powinni dużo odpoczywać i pić spore ilości płynów. W przypadku gorączki pomóc mogą leki przeciwgorączkowe takie jak paracetamol. U osób po 65 roku życia ograniczyć należy natomiast stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych ze względu na większe ryzyko działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego, układu pokarmowego czy nerek.
Jeśli pacjent kaszle lub ma katar, może zastosować preparaty przeciwkaszlowe, krople obkurczające naczynia błony śluzowej nosa, a także sól izotoniczną lub hipertoniczną do higieny nosa. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie leków przeciwwirusowych.
Przed przyjęciem powyższych preparatów należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, ponieważ niektóre substancje mogą hamować lub nasilać działanie leków przyjmowanych przez seniorów na co dzień.
Zachorowanie może wiązać się z szeregiem poważnych powikłań po grypie. Mogą one dotykać układu oddechowego, układu krążenia lub układu nerwowego. Obejmują one:
O powikłaniach pogrypowych mówi się dosyć często. Pomijane są natomiast inne przykre skutki związane z zachorowaniem na grypę. Długotrwała choroba wymaga regularnego przyjmowania leków. Wiąże się to nadszarpnięciem domowego budżetu. Seniorzy mogą również potrzebować pomocy w codziennych czynnościach, angażując tym samym pozostałych członków rodziny. Kolejną kwestią są przepełnione w sezonie grypowym przychodnie i szpitale. Ich wydolność w przyjmowaniu pacjentów znacznie maleje w tym ciężkim okresie.
Biorąc pod uwagę powyższe konsekwencje zachorowania na grypę, lekarze zalecają wprowadzenie działań profilaktycznych. Absolutną podstawą są szczepienia przeciw grypie, którym powinni poddać się nie tylko seniorzy, ale również dzieci po 6 miesiącu życia i dorośli.
Szczepienia przeciw grypie to najważniejszy sposób, by zapobiec tej chorobie wśród osób starszych. Nie gwarantują one, że nie zachorujemy na grypę. Ich celem jest zminimalizowanie ryzyka pojawienia się powikłań, groźnych dla zdrowia, a nawet życia.
Ze względu na słabsze działanie układu odpornościowego szczepienia u osób starszych są mniej skuteczne niż u reszty społeczeństwa. W związku z tym w sezonie 2024/2025 polscy seniorzy pierwszy raz będą mogli skorzystać z wysokodawkowej szczepionki przeciw grypie. Zawiera ona aż o 4 razy więcej antygenów niż jej tradycyjny odpowiednik. Będzie ona tym samym lepiej chronić przed grypą i jej możliwymi konsekwencjami.
Szczepionka jest przeznaczona dla osób, które ukończyły 60 rok życia. Dotychczas zastosowano ją w większości krajów Europy, USA, Kanadzie, Australii i Brazylii. Udowodniono, że jest ona skuteczniejsza niż pozostałe szczepionki na grypę. Według wyników badań zmniejszyła ona ryzyko pojawienia się powikłań i liczbę związanych z nimi hospitalizacji.
Najlepszym momentem na szczepienie jest okres od początku września aż do końca października, a więc przed rozpoczęciem sezonu grypowego. Najwięcej zachorowań przypada natomiast na okres od stycznia do marca. Jeśli jednak nie zdążymy się zaszczepić jeszcze przed sezonem, możemy zrobić to do końca jego trwania. Przebycie grypy również nie wyklucza powtórnego zarażenia ze względu na różne wirusy, które krążą w naszym otoczeniu. Eksperci zalecają zatem szczepienie nawet w tym przypadku.
Poza szczepieniami osoby starsze powinny:
Często bagatelizujemy grypę, porównując ją do cięższego przeziębienia. Niestety w przypadku osób starszych skutki takiego myślenia mogą być opłakane. Powikłania po grypie u seniorów wcale nie należą do rzadkości. Są one szczególnie niebezpieczne, gdy pacjent cierpi na choroby współistniejące. Jeśli masz w swoim otoczeniu osoby starsze – zachęć je do podjęcia działań profilaktycznych. Szczepienie może im nawet uratować życie.
