Wodnisty katar, zatkany nos i zaczerwienione oczy – to typowe objawy alergii na pyłki. Pylenie roślin zwykle zaczyna się już wczesną wiosną i trwa nawet do późnej jesieni. Co warto wiedzieć na temat alergii na pyłki? Jak zapobiegać uciążliwym objawom? Czy alergii sezonowej można pozbyć się raz na zawsze?
Pojęcie to zostało wprowadzone w 1905 r. przez wiedeńskiego pediatrę Klemensa von Pirqueta, który połączył dwa greckie słowa: allos (inny) i ergos (reakcja). Alergia jest zatem nieprawidłową, nadmierną reakcją naszego układu odpornościowego na alergeny – białka znajdujące się w komórkach roślinnych lub zwierzęcych. Występują one także w niektórych substancjach, np. w lekach czy metalach. Co ważne, u zdrowych osób nie powodują one uczulenia.
Najczęściej uczulają nas pyłki roślin (np. traw, drzew czy zarodniki pleśni), sierść zwierząt, jad pszczół, roztocza kurzu domowego, a także pokarmy (np. orzechy, mleko krowie czy cytrusy).
Alergia na pyłki należy do alergii wziewnych i występuje ona sezonowo. Przy sprzyjających warunkach pogodowych niektóre rośliny zaczynają pylić już w połowie stycznia, a sezon pylenia może zakończyć się dopiero w połowie października.
W naszym kraju najczęstszymi alergenami są pyłki:
● traw (np. tymotki łąkowej, żyta, kostrzewy łąkowej, wiechliny łąkowej, kupkówki pospolitej),
● chwastów (np. babki lancetowatej i bylicy pospolitej),
● drzew (np. leszczyny, jesionu, wierzby, dębu i brzozy).
Żadna z powyższych roślin nie jest kolorowym kwiatem – a mogłoby się wydawać, że to właśnie one przyczyniają się do alergii. Jednak pyłki kwiatowe są zbyt lepkie i ciężkie, by unosić się w powietrzu. Natomiast pyłki drzew, traw i chwastów są tak lekkie, że przenoszą się wraz z wiatrem i docierają do naszych dróg oddechowych.
Okres pylenia roślin nie jest jednakowy dla całego kraju. Zależy on od gatunku i warunków klimatycznych charakterystycznych dla danego regionu Polski.
Uniwersalny kalendarz pyleń:
Pylenie traw i drzew rozpoczyna się w południowo-zachodniej części kraju, a ok. 2 tygodnie później w części północno-wschodniej.
Natomiast chwasty pylą najwcześniej na południowym wschodzie.
Znajomość kalendarza pylenia pomoże Ci np. w planowaniu wyjazdów tak, by uniknąć wysokiego stężenia pyłków w danym miejscu.
Ciekawym zjawiskiem są alergie krzyżowe. Osoba uczulona na alergeny pyłków roślin może reagować podobnie na alergeny znajdujące się w wybranych pokarmach. Najbardziej uczulają świeże owoce i warzywa. Aktywność alergenów można osłabić, obierając dany produkt lub poddając go obróbce termicznej, czyli mrożeniu, gotowaniu lub konserwowaniu.
Reakcje krzyżowe mogą przyczynić się do rozwoju zespołu alergii jamy ustnej (OAS, ang. oral allergy syndrome). Wiąże się on z wystąpieniem świądu i obrzęku warg, języka i podniebienia, chrypki, duszności wywołanej obrzękiem krtani, a w niektórych przypadkach nawet wymiotów, biegunki czy wstrząsu anafilaktycznego.
Przykładem rośliny, która bierze udział w reakcji krzyżowej, jest leszczyna. Aż 15-20% osób uczulonych na jej pyłek może doświadczyć objawów alergii po zjedzeniu jabłka, gruszki, brzoskwini czy orzechów laskowych. Natomiast u pacjentów uczulonych na pyłek brzozy symptomy mogą pojawić się po zjedzeniu jabłka, selera lub marchewki. Osoby uczulone na trawy mogą doświadczyć nadwrażliwości na ziarna soczewicy, a uczulone na bylicę – nadwrażliwości na seler.
Charakterystyczne dla alergii na pyłki są następujące objawy:
● wodnisty katar, kichanie i zatkany nos,
● suchy, męczący kaszel,
● zapalenie spojówek (łzawienie, opuchnięte, czerwone oczy),
● drapanie w gardle,
● świąd skóry,
● duszność,
● ból głowy i zmęczenie,
● nawracające infekcje górnych dróg oddechowych.
Jak widać, symptomy alergii łatwo pomylić z przeziębieniem. Alergia przebiega jednak bez gorączki, bólu gardła czy gęstej wydzieliny z nosa. Może utrzymywać się dłużej i nasilać zależnie od tego, co pyli w danym okresie.
Nie wszystkie z wymienionych wyżej objawów występują u każdego alergika. Istnieje kilka chorób wywołanych m.in. przez pyłki roślin, a ich typowe symptomy znajdziesz poniżej:
Jest to zapalenie błony śluzowej nosa spowodowane alergenami wziewnymi. Sezonową odmianę tej choroby wywołują najczęściej pyłki traw, chwastów i drzew. Dokuczliwe objawy powtarzają się wówczas w miesiącach kwitnienia tych roślin. U niektórych pacjentów katar sienny może pojawić się także w wyniku uczulenia na zarodniki pleśni (ich najwyższe stężenie jest w okresie koszenia traw i zbóż).
Objawy charakterystyczne dla kataru siennego to:
● lejąca wydzielina z nosa,
● spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła,
● zatkany nos,
● kichanie,
● swędzenie w nosie.
Alergiczne zapalenie spojówek, podobnie jak katar sienny, może występować przez cały rok lub tylko sezonowo. Jeśli choroba pojawi się w okresie pylenia roślin, to będą jej towarzyszyć poniższe symptomy:
● swędzenie i łzawienie oczu,
● przekrwione spojówki,
● wodnisty katar i kichanie (w większości przypadków),
● swędzenie w uszach i w nosie (w większości przypadków).
Jeśli ekspozycja na alergen będzie duża, może dojść do ostrego alergicznego zapalenia spojówek. Towarzyszy mu silny obrzęk, swędzenie i łzawienie.
Astma alergiczna to rodzaj astmy oskrzelowej wywołanej uczuleniem na alergeny wziewne, w tym pyłki roślin. Mogą wskazywać na nią takie objawy, jak:
● duszność,
● ucisk w klatce piersiowej,
● świsty,
● kaszel,
● mniejsza tolerancja wysiłku.
Zaostrzenie choroby następuje np. po styczności z alergenami, dymem papierosowym, zanieczyszczonym i zimnym powietrzem, po wysiłku fizycznym czy podczas infekcji wirusowych.
Astma oskrzelowa często współwystępuje wraz z katarem siennym i/lub atopowym zapaleniem skóry.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to choroba zapalna powstała w wyniku kontaktu z alergenem. Skóra staje się wówczas zaczerwieniona, pokryta grudkami i pęcherzykami, a czasem sucha i zgrubiała. Do choroby przyczyniają się m.in. czynniki genetyczne, środowiskowe oraz zaburzenia działania bariery skórnej, a jednym z czynników zaostrzających AZS są alergeny wziewne w postaci pyłków roślin.
Co ważne, u dzieci chorujących na AZS istnieje wyższe ryzyko pojawienia się astmy alergicznej i kataru siennego.
Pojawienie się na skórze wypukłych, bladych bąbli otoczonych zaczerwienieniem (a więc łudząco podobnych do tych wywołanych poparzeniem pokrzywą) może świadczyć o pokrzywce. Chorobie towarzyszy silne swędzenie i pieczenie skóry. Za pokrzywkę alergiczną odpowiedzialne mogą być m.in. alergeny wziewne (np. pyłki roślin), alergeny kontaktowe, leki czy żywność.
Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu z pacjentem i testów skórnych. W niektórych przypadkach oznacza się również stężenie swoistych przeciwciał klasy IgE skierowanych przeciwko wybranym alergenom i wykonuje się próby prowokacyjne. W przypadku kataru siennego lekarz zwykle zleca także badanie w kierunku astmy.
Diagnostyka alergii i jej leczenie powinny być prowadzone pod kontrolą alergologa.
Jedną z metod zapobiegania alergii jest unikanie alergenów. Niestety w przypadku pyłków roślin nie jest to takie proste, ponieważ przenoszą się one wraz z wiatrem. Istnieje zatem wysokie prawdopodobieństwo, że podczas codziennych aktywności i tak zetkniemy się z danym alergenem.
Osobom cierpiącym na alergię na pyłki zaleca się zatem stosowanie leków przeciwalergicznych, dostępnych w aptece na receptę, jak i bez recepty. Preparaty występują w następujących postaciach:
● tabletek i syropów,
● kropli do oczu,
● kropli i aerozoli do nosa.
Przydatne mogą być również ampułki z solą fizjologiczną, którą możesz przemyć swędzące od alergii oczy.
Jednym z objawów alergii są też problemy skórne. Aby złagodzić świąd czy suchość skóry, sięgnij po dermokosmetyki.
Poza przyjmowaniem leków możesz wybrać się na odczulanie, czyli immunoterapię swoistą. Metoda ta polega na wytworzeniu tolerancji na uczulający nas alergen. Może być ona czasochłonna i zająć kilka lat, ale po tym czasie pacjent może się pozbyć uciążliwych dolegliwości.
Dawniej odczulanie było dostępne jedynie w formie regularnie przyjmowanych zastrzyków. Obecnie pacjenci mogą rozpocząć odczulanie podjęzykowe, które polega na codziennym przyjmowaniu tabletek. Dzięki pojawieniu się tej drugiej, bardziej przyjaznej formy, coraz więcej osób decyduje się na wyeliminowanie alergii właśnie w ten sposób.
Bagatelizując alergię, narażamy się na przykre powikłanie – i to nie tylko ze strony układu oddechowego. Osoby chorujące na alergię mogą borykać się z astmą oskrzelową, zapaleniem zatok, a nawet wadami zgryzu! Okazuje się, że dzieci, które cierpią na przewlekły katar i często oddychają przez nos, mogą wymagać leczenia ortodontycznego.
Pamiętaj, że alergia to choroba, która sama się nakręca. Narażając się na kontakt z alergenem, nie uodpornisz się na niego. Jest wręcz odwrotnie. Im częściej stykamy się z substancją, która nas uczula, tym większe jest zapalenie alergiczne. Mowa wówczas o tzw. efekcie wzmocnienia. Dlatego tak ważne jest stosowanie preparatów przeciwalergicznych czy odczulanie.
Aby ograniczyć kontakt z alergenem:
● nie otwieraj okien w domu i samochodzie – jeśli chcesz przewietrzyć pomieszczenie, zrób to wcześnie rano lub nocą, ponieważ właśnie w tych porach stężenie pyłków jest niższe;
● nie spaceruj, gdy stężenie pyłków jest wysokie – najlepsza dla alergików jest bezwietrzna i deszczowa pogoda lub moment tuż po deszczu;
● sprawdzaj kalendarz pylenia roślin i komunikaty dla alergików;
● nie wietrz pościeli ani nie susz ubrań na zewnątrz;
● nie koś trawy i unikaj świeżo skoszonych trawników;
● stosuj w domu filtry powietrza typu HEPA, które oczyszczają powietrze z alergenów;
● unikaj kontaktu ze zwierzętami, które przebywały poza domem, a na ich futrze może być pyłek;
● nie pal i nie przebywaj w zadymionych pomieszczeniach, ponieważ dym tytoniowy zaostrza objawy alergii;
● za każdym razem, gdy wychodzisz z domu, zakładaj okulary przeciwsłoneczne;
● po powrocie do domu zmień ubranie, warto również wziąć prysznic i umyć głowę, aby zmyć z siebie alergeny;
● przyjmuj leki antyhistaminowe około godziny przed największym stężeniem pyłków w powietrzu;
● unikaj żywności, która może wywołać reakcję krzyżową z pyłkami roślin;
● wybierając miejsce na urlop, kieruj się stężeniem pyłków – najniższe jest w górach i nad morzem.
Sezonowa alergia potrafi uprzykrzyć życie. Na szczęście istnieją preparaty, które pomogą Ci poradzić sobie z uciążliwymi objawami. Jeśli alergia się nasila lub odczuwasz jakieś niepokojące symptomy – zgłoś się do alergologa.
Jakie objawy mogą towarzyszyć alergii na pyłki?
O alergii na pyłki mogą świadczą zwykle takie symptomy, jak: cieknący katar, kichanie czy zaczerwienione oczy. Warto jednak pamiętać, że alergia może być przyczyną chorób (np. kataru siennego czy AZS), dla których charakterystyczne mogą być inne objawy.
Czy istnieją skuteczne metody leczenia alergii na pyłki?
Najskuteczniejszą metodą leczenia alergii jest odczulanie, dzięki któremu pacjent może pożegnać się z wszelkimi objawami. Alergicy mogą również przyjmować leki przeciwhistaminowe w postaci tabletek, kropli czy aerozoli. Niezależnie od wybranej metody alergię warto leczyć. Dzięki temu możesz uniknąć przykrych powikłań (np. astmy).
Jak mogę złagodzić objawy alergii na pyłki w okresie pylenia?
Poza leczeniem warto podjąć działania profilaktyczne, które pozwolą ograniczyć kontakt z alergenem. Należą do nich m.in. spacery i wietrzenie pomieszczeń w porach najmniejszego pylenia, unikanie dymu tytoniowego, branie prysznica i zmiana ubrań po każdym powrocie do domu, a także regularne śledzenie kalendarza pylenia oraz komunikatów dla alergików.
● https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-sobie-radzic-z-alergia-na-pylki,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/57681,alergeny-wziewne,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57558,objawy-alergii,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57586,alergiczny-niezyt-nosa,
● https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/69492,alergiczne-zapalenie-spojowek,
● https://www.termedia.pl/mz/Z-alergii-mozna-sie-wyleczyc,55084.html,
● https://www.fundacjaalergia.pl/alergie/pylki-roslin,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/62554,zespol-alergii-jamy-ustnej,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/62431,kalendarz-pylenia-roslin,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/81856,podejrzenie-wiosennej-alergii-jakie-badania-powinnam-wykonac,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/58880,pokrzywka-przyczyny-objawy-i-leczenie,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59313,atopowe-zapalenie-skory,
● https://www.mp.pl/pacjent/alergie/wywiady/343462,odczulanie-przywraca-zdrowie,
● https://www.termedia.pl/pulmonologia/Wiemy-dlaczego-coraz-wiecej-osob-ma-alergie-na-pylki-wyniki-polskich-badan,46960.html,
● https://zdrowie.pap.pl/srodowisko/pogoda-dla-alergikow-w-komputerze.
