Sepsa, czyli posocznica, stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia pacjenta. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdego roku blisko 50 milionów ludzi na świecie choruje na sepsę, a 20% z nich niestety umiera. Jakie są przyczyny sepsy? Jakie są jej pierwsze objawy? Czy sepsę można wyleczyć? Sprawdź co wiemy o sepsie!
Sepsa, zwana posocznicą, to zagrażająca życiu dysfunkcja narządów spowodowana przez nieprawidłową odpowiedź organizmu na zakażenie:
Sepsa może dotyczyć pacjentów w każdym wieku. Należy pamiętać, że nie jest to choroba zakaźna, a zespół niewydolności narządowej wraz z rozległym stanem zapalnym w organizmie, co niestety jest obarczone wysokim ryzykiem zgonu pacjenta.
Większość przypadków sepsy spowodowana jest przez bakterie:
Pozostałe patogeny mogące wpłynąć na rozwój sepsy to między innymi:
Bakterie:
Grzyby:
Wirusy:
Pamiętajmy, że sepsa może dotyczyć pacjentów w każdym wieku. Do jej wystąpienia może dojść nawet u osób, które wcześniej nie miały problemów zdrowotnych, jednak warto wiedzieć, że istnieje grupa pacjentów z podwyższonym ryzykiem wystąpienia posocznicy.
Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia sepsy należą:
Sepsa to stan bezpośrednio zagrażający zdrowiu i życiu pacjenta, dlatego w przypadku podejrzenia posocznicy powinniśmy bezwzględnie skorzystać z porady lekarskiej.
Niestety w początkowej fazie sepsa jest trudna do zdiagnozowania, gdyż u pacjenta występują mało specyficzne objawy takie jak:
W krótkim czasie (zwykle kilkanascie godzin) dochodzi do tachykardii (przyspieszenie akcji serca), hipertermii (podwyższona temperatura) lub hipotermii (obniżona temperatura cała), zapalenia mięśnia sercowego oraz do uszkodzenia wielonarządowego. U pacjentów pojawiają się wybroczyny na skórze oraz może być diagnozowane krwotoczne uszkodzenie nadnerczy. Istnieje duże ryzyko wystąpienia szoku septycznego, w którym oprócz objawów posocznicy, odnotowywana jest też hipotensja (spadek ciśnienia krwi).
Ważne: Pamiętajmy, że jeśli zauważymy wybroczyny na skórze, warto wykonać tzw. test szklanki. Jeśli wysypka nie znika pod wpływem nacisku naczynia, należy bezwzględnie udać się do lekarza, gdyż może to świadczyć o rozwoju posocznicy (np. w wyniku choroby meningokokowej).
Rozwój sepsy ma charakter gwałtowny i niesie ogromne ryzyko zgonu, który może nastąpić nawet w ciągu kilkunastu godzin.
Śmiertelność wśród pacjentów z posocznicą szacowana jest na poziomie od 30 do 60%. Wyleczenie jest możliwe jedynie poprzez odpowiednio dobraną farmakoterapię, którą należy podać w jak najkrótszym czasie.
Według raportu Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB dane dotyczące występowania zarejestrowanych przypadków sepsy w Polsce przedstawiają się następująco:
Pamiętajmy jednak, że dane te mogą być niedoszacowane, a liczba chorych z rozpoznaniem sepsy w Polsce może sięgać nawet 20 tysięcy rocznie!
Jeśli zauważymy jakiekolwiek niepokojące objawy, niezwłocznie udajmy się do lekarza. Sepsa jest stanem charakteryzującym się wysoką śmiertelnością, dlatego w walce o powrót do zdrowia cenna może okazać się każda minuta.
We wstępnym etapie diagnostyki lekarz może zalecić wykonanie badań laboratoryjnych obejmujących:
Kryteria rozpoznania sepsy oparte są obecnie na tzw. skali SOFA (ang. Sepsis-Related Organ Failure Assessment), która obejmuje ocenę 6 kategorii (w skali od 0 do 4 punktów):
Wytyczne dotyczące postępowania z pacjentem z sepsą obejmują:
Warto zaznaczyć, że leczenie sepsy powinno nastąpić natychmiast po postawieniu diagnozy, nawet przed uzyskaniem wyników z posiewu krwi pacjenta.
Chorym podawane są antybiotyki, a opieka odbywa się w warunkach szpitalnych na oddziale intensywnej terapii (OIT). W niektórych przypadkach podawane są leki o dodatnim działaniu inotropowym (zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego) lub preparaty blokujące działanie mediatorów wstrząsu septycznego. Konieczne może okazać się także chirurgiczne usunięcie zakażonych tkanek.
Bakterie chorobotwórcze wykształciły cały panel czynników, które umożliwiają rozwój zakażenia (tzw. czynniki wirulencji). Należą do nich między innymi:
Pamiętajmy, że dobrze funkcjonujący układ immunologiczny powinien umożliwić szybkie pokonanie infekcji. Po wniknięciu czynników chorobotwórczych jako pierwsze zostają uruchomione mechanizmy odporności nieswoistej (wrodzonej), która często związana jest z natychmiastową ostrą reakcją naszego organizmu. Udział w tym procesie biorą między innymi białka układu dopełniacza, które umożliwiają inaktywację i usuwanie chorobotwórczych drobnoustrojów.
Efektem działania mechanizmów odporności nieswoistej jest między innymi:
Miejscowe infekcje występujące w obrębie skóry, układu moczowego, oddechowego czy przewodu pokarmowego mogą skutkować zakażeniem krwi, co prowadzi do wywołania bakteriemii. Jest to jednak stan krótkotrwały, przebiegający bez objawów klinicznych oraz ustępujący samoistnie pod wpływem działania mechanizmów obronnych.
Niestety w niektórych przypadkach nie udaje się zneutralizować toksyn bakteryjnych i zahamować intensywnego namnażania patogenów. Zakażenie przyjmuje bardzo gwałtowny przebieg, któremu towarzyszy rozległy stan zapalny. W efekcie może dojść do rozwoju sepsy (posocznicy), która jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu pacjenta.
Na rozwój posocznicy wpływa nie tylko gwałtowne namnażanie chorobotwórczych mikroorganizmów, ale też intensywna produkcja toksyn bakteryjnych. Należą do nich między innymi LPS (lipopolisacharyd) lub toksyna wstrząsu toksycznego TSST-1 (ang. toxic shock syndrome toxin-1), które stanowią tzw. superantygeny silnie aktywujące komórki układu immunologicznego. W efekcie dochodzi do wzmożonej produkcji cytokin prozapalnych (np. TNF-α, IL-1, IL-6, IL-8), co z kolei wpływa na pojawienie u pacjenta gorączki i objawów szoku septycznego.
Najlepszym działaniem profilaktycznym jest unikanie zakażeń bakteryjnych i stosowanie dostępnych szczepień ochronnych przeciwko patogenom najczęściej powodującym posocznicę, przy czym:
Pamiętajmy jednak, że nie istnieje uniwersalna szczepionka przeciwko sepsie, a wyżej wymienione preparaty chronią jedynie przed kilkoma gatunkami chorobotwórczych bakterii.
W ramach działań prewencyjnych powinniśmy także unikać zatłoczonych miejsc oraz dbać o odpowiednią higienę osobistą. Ogromne znaczenie ma prowadzenie zdrowego stylu życia, co przekłada się na prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny. Zadbajmy więc o odpowiednio dobraną dietę, regularną aktywność fizyczną oraz o zdrowy sen, natomiast unikajmy sytuacji stresowych oraz nie stosujmy używek takich jak alkohol czy tytoń.
Celem tegorocznej Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy (WOŚP) jest zakup sprzętu do szybkiej identyfikacji bakterii, które powodują zakażenia u ludzi i mogą doprowadzić do rozwoju sepsy.
Planowane jest wyposażenie odpowiednich jednostek w:
Warto wspomnieć, że zakupiony sprzęt nie będzie dedykowany określonej grupie wiekowej, lecz dostępny dla wszystkich potrzebujących. Finał tegorocznej WOŚP planowany jest na 29 stycznia.
