Czy bakterie w moczu są groźne? O czym świadczą? Ile powinno ich być i jak się ich pozbyć? Jakie wykonać badania na obecność bakterii w moczu? Sprawdź najważniejsze informacje dotyczące bakteriomoczu i bakteryjnego zakażenia układu moczowego.
W moczu zdrowego człowieka mogą występować pojedyncze bakterie i nie stanowi to żadnych nieprawidłowości. Natomiast niepokój powinna budzić zwiększona liczba bakterii w moczu, co jest określane jako bakteriuria lub bakteriomocz.
Warto wiedzieć, że w kryteriach rozpoznania bakteriomoczu (tzw. znamiennego) uwzględniono parametr określany jako CFU (ang. colony-forming unit), który oznacza jednostkę tworzącą kolonie. W efekcie wynik podaje się w liczbie CFU jednego szczepu bakteryjnego w mililitrze moczu.
Według aktualnych wytycznych kryteria rozpoznania znamiennego bakteriomoczu przy zakażeniach układu moczowego (ZUM) są następujące:
Do bakteryjnego zakażenia dróg moczowych może dojść:
Przy bakteryjnym zakażeniu układu moczowego mogą być obserwowane następujące objawy:
U dzieci mogą nie wystąpić dolegliwości związane z oddawaniem moczu, ale obserwowana jest gorączka, wymioty, nudności, biegunka, brak apetytu, wzmożona senność, zmiana koloru lub zapachu moczu.
Zdarza się, że mimo obecności bakterii w moczu, pacjent nie odczuwa żadnych dolegliwości, co określane jest jako bakteriomocz bezobjawowy. Taki stan nie wymaga leczenia za wyjątkiem kobiet w ciąży i osób przed planowanymi zabiegami w obrębie układu moczowego.
Ze względu na ryzyko powikłań bakteriomocz (nawet bezobjawowy) jest stanem szczególnie niepożądanym u kobiet ciężarnych. Przyszłe mamy mają niestety zwiększone ryzyko wystąpienia infekcji układu moczowego, a brak odpowiedniego leczenia może skutkować poważnymi konsekwencjami, takimi jak odmiedniczkowe zapalenie nerek czy przedwczesny poród.
Zakażenie układu moczowego, określane skrótem ZUM, jest spowodowane obecnością drobnoustrojów (bakterii, wirusów lub grzybów) w drogach moczowych położonych powyżej zwieracza pęcherza moczowego.
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 zakażenie układu moczowego (ZUM) ma przypisany kod N39.0.
Warto podkreślić, że w większości przypadków zakażenie układu moczowego ma podłoże bakteryjne i jest wywołane przez pałeczkę okrężnicy (Escherichia coli), ale możliwe są także zakażenia powodowane przez:
W populacji osób dorosłych ZUM stanowią od 10 do 20% wszystkich zakażeń pozaszpitalnych i blisko połowę zakażeń szpitalnych, natomiast w przypadku najmłodszych pacjentów są jedną z najczęściej diagnozowanych chorób bakteryjnych wieku dziecięcego.
Warto zaznaczyć, że zakażenia układu moczowego wywołane przez Escherichia coli diagnozowane są najczęściej w ogólnej populacji dzieci, przy czym infekcje u noworodków związane są przede wszystkim z obecnością pałeczek Klebsiella sp. Z kolei u nastolatków bakteryjne postaci ZUM powodowane są głównie przez Staphylococcus saprophyticus.
Pojawienie się patogennych bakterii w moczu może być związane z wieloma czynnikami, do których zaliczamy między innymi:
W naszym organizmie funkcjonują fizjologiczne czynniki ograniczające zakażenia bakteryjne, do których zaliczamy między innymi:
Zdarza się, że powyższe mechanizmy nie zapewniają odpowiedniej ochrony przeciwbakteryjnej i dochodzi do rozwoju zakażenia.
Zakażenia wywołane bakterią Escherichia coli związane są między innymi z obecnością fimbrii adhezyjnych P i 1 oraz wydzielaniem hemolizyny α, która jest toksyczna dla komórek nabłonka układu moczowego. Escherichia coli wykazuje też zwiększoną możliwość przylegania do struktur układu moczowego, co sprzyja szybkiemu namnażaniu się bakterii.
Bakterie Proteus wydzielają hemolizynę oraz wykazują silną adhezję do nabłonka występującego w drogach moczowych. Szczepy Proteus mirabillis oraz P. vulgaris bytują najczęściej pod napletkiem i mają zdolność do wytwarzania ureazy, sprzyjającej wytrącaniu się tzw. kamieni struwitowych.
Dużym problemem są zakażenia wywołane przez Pseudomonas aeruginosa, które mogą powodować zmiany martwicze w nerkach. Dodatkowo, bakterie te wytwarzają polisacharydowe otoczki, które umożliwiają przejście w stan utajenia patogenu. Stanowi to poważne utrudnienie w zastosowaniu skutecznej antybiotykoterapii i sprzyja ponownym infekcjom.
Diagnostyka oparta jest przede wszystkim na:
Pomocne może być też wykonanie morfologii krwi z rozmazem i określenie stężenia:
Mocz do analizy powinien być pobrany z tzw. środkowego strumienia pierwszego porannego moczu. Materiał należy zbierać do jałowych pojemników, które można kupić w każdej aptece. Pamiętajmy, że przed pozyskaniem próbki powinniśmy dokładnie umyć okolice intymne wodą z mydłem, a w razie konieczności dodatkowo użyć środka dezynfekującego. Pobrany mocz należy niezwłocznie przetransportować do laboratorium, gdzie zostanie poddany analizie mikrobiologicznej.
W przypadku rozpoznania bakterii w moczu, lekarz może zalecić stosowanie odpowiednich antybiotyków (np. cefalosporyny, nitrofurantoiny, fosfomycyny) oraz preparatów zawierających furazydynę.
Wspierająco można przyjmować także ekstrakt z żurawiny, witaminę C oraz D-mannozę, jednak pamiętajmy, że sposób leczenia powinien być ściśle określony przez lekarza.
Bakteryjne zakażenie układu moczowego jest zdecydowanie częściej diagnozowane u kobiet niż u mężczyzn, co jest bezpośrednio związane z różnicami w budowie anatomicznej. Czynnikami ryzyka są między innymi wiek i ciąża, ale istnieje szereg działań profilaktycznych, które pomogą zminimalizować ryzyko wystąpienia infekcji. Należy dbać o właściwą ilość przyjmowanych płynów oraz nie doprowadzać do przetrzymywania moczu. Kluczowy jest też prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny oraz przestrzeganie zasad higieny osobistej. Prewencyjnie można stosować dopochwowe probiotyki zawierające Lactobacillus crispatus, co ułatwia zachowanie odpowiedniego stanu mikrobioty. Korzystne wydaje się także regularne przyjmowanie soku z żurawin i preparatów z D-mannozą, które ograniczają przyleganie patogenów do nabłonka układu moczowego.
Pamiętajmy, że bakteriomocz nie zawsze wiąże się z przykrymi dolegliwościami, a część przypadków może przebiegać bezobjawowo, nawet jeśli w moczu obserwowane są patogeny. Wszelkie wątpliwości związane ze stanem zdrowia należy skonsultować z lekarzem.
